Մելիքական ապարանքը կառուցված է Տող ավանի կենտրոնական մասում: Ապարանքի միակ մուտքը դեպի բակ իրականացված է ուղղանկյուն աշտարակի կամարային բացվածքի ձևով, համալիրի հարավ-արևելյան անկյունում: Շքամուտքի վրա պահպանված 1737թ. արձանագրությունը փաստում է, որ աշտարակը հանդիսանում է համալիրի առաջին կառույցը: Այն միաժամանակ հանդիսանում է մելիքական ապարանքի գլխավոր մուտքը: Շքամուտքի կառուցվածքի մեջ պահպանվել են փայտե դարպասների հետքեր: Ապարանքի նախնական հորինվածքի մեջ մտնող շինություններից պահպանվել են նաև երկու թաղածածկ սենյակներ, երկհարկանի բնակարաններ, ընդունարանը, ինչպես նաև դրանց կից այլ սենյակների ու պարսպապատի որոշ հատվածներ, որոնք այժմ գտնվում են գյուղամիջյան ճանապարհի երկու կողմերում:

Ապարանքը գտնվում է Ղևոնդաց վանքից արևելք, անտառամերձ սարալանջի վրա, համանուն, ներկայումս գոյություն չունեցող բնակատեղիի մոտ: Ձախ կողմի շինությունը գլխատունն է, որն ունի քառակուսի դահլիճ 6.22 x 6.22 չափերի, քարաշեն երդիկակիր գոցվող թաղերով, գմբեթածածկով: Մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում հարավային կողմից 2 և արևմտյան կողմից 3 պատուհանները, 3 պատրհանները, երդիկները, որոնցից մեկը վերևում և մյուսը ծածկի աջ կողմում:

Հուշարձանը տեղակայված է Խաչենագետի աջ ափին` Գանձասարի վանքի դիմաց, Խոխանաբերդ ամրոցի եւ Հավապտուկ վանքի միջնամասում: Ըստ պատմական աղբյուրների, պատկանել է Խաչենի իշխան Հասան Ջալալին: Կառուցվել է 13-րդ դարի առաջին կեսին: Ապարանքը բաղկացած է երկու հիմնական շինություններից և աշտարակներով պարսպապատերից: Երբեմնի բարեշեն ամրոց-պալատից մնացել է մի ընդարձակ շինություն:

Մելիքական ապարանքը կառուցվել է Ջրաբերդի նշանավոր Մելիք Իսրայելյանների կողմից` 1771թ.: Բերդապարիսպների ներսում կան բավականին լավ պահպանված շինություններ: Աենյակների թիվը տասներկուսն է, որոնք ունեն տարբեր հատակագծեր: Ապարանքի մուտքերն ու լուսամուտներն ունեն բերդ-ապարանքի ներսի կողմից են: Շարվածքը խառն է՝ միաժամանակ օգտագործված են սրբատաշ եւ կոպտատաշ քարեր:

Ապարանքն իրենից ներկայացնում է 8x13 մ չափերի մի շինություն, որն ամբողջությամբ ավերված է: Պահպանվել են վերջինիս պատերը, որոնք հասնում են մինչև1մ: Մուտը հյուսիսային կողմից է

Հուշարձանն աչքի է ընկնում մեծ չափերով: Հիմնականում ավերված է, պահպանվել են մինչև 1 մ բարձրությամբ պատերը: Մուտքը հյուսիսային կողմից է:

Ապարանքը եղել է երկհարկանի: Մուտքը հյուսիսային կողմից է: Ներսի կողմից կան մի քանի պատուհաններ, որոնք հետագայում ցերածվել են հրակնատների: Ըստ տեղեկությունների, ապարանքը պատկանել է Բալախան իշխանավորին:

Հուշարձանը գտնվում է գլխավոր ապարանքի հյուսիսային կողմում, կառուցված է կրաքարով: Գրեթե ամբողջությամբ ավերված է: Պահպանվել է մի քանի պատ մինչև 2մ բարձրությամբ:

Ապարանքն ունի ուղղանկյուն հատակագիծ: Դրա կառուցումը վերագրվում է Գյուլաթաղի Մելիք Ալավերդյանին: Հիշատակվում է, որ ապարանքը կառուցող Մելիք Առուշանը Գյուլաթաղցի Ալահվերդի Յուզբաշու որդին էր:

Հուշարձանն ունի ուղղանկյուն հատակագիծ՝ երկհարկ է: Գտնվում է վանական համալիրի հարավ-արևելյան եզրամասում: Թաղակիր է, ինչպես վանքի մյուս շինությունները:

Հուշարձանը գտնվում է վանքից մոտ 100-150 մ հարավ-արևելք: Պահպանված շինությունները հիմնականում կիսավեր են: